Markt 9
1639 ♦ Gemeentelijk monument
In twee artikelen in Land van Lochem heeft André Reincke de bewoningsgeschiedenis van het pand Markt 9 uitvoerig uit de doeken gedaan. Het onderstaande is daarvan een samenvatting.
In 1601 besluiten de Gedeputeerden van het Zutphensche Kwartier het pand Markt 9, op dat moment bewoond door wachtmeester Franchois Balochi, ter beschikking te stellen aan de plaatselijke predikant. Kennelijk opnieuw, want het pand wordt dan al aangeduid als ‘pastoorshuis’ en wordt ook wel ‘de Wheeme’ genoemd.
Andreas Suavius
Waarschijnlijk is pas in 1609 daadwerkelijk een predikant in het huis gaan wonen, namelijk Andreas Suavius (Andries Swave), predikant van 1609 – 1620. Pand en bewoner moeten de stadsbrand van 1615 hebben doorstaan. Volgende bewoners waren de predikanten Johannes Xylander, G. Claphouwer, Joachim Neander (Neumann), Johannes Ludovicus Olmius, Joh. Van Velp, M.A. Schimmelpennink, B. Westenberg en Jellis Beumer. Het jaartal 1639 op de gevel zal te maken hebben met een verbouwing toen dominee Neander zijn intrek nam.
In 1787 verkopen de erfgenamen van de laatste predikant Beumer (het pand is sinds 1777 eigendom van de bewoner geworden) aan het echtpaar Goswijn de Wolff en Johanna Wilhelmina Raedt. Johanna Raedt komt daarmee naast haar vader (op nummer 7/8) te wonen, maar het paar verkoopt het pand al in 1789 door aan haar broer Hendrik Jan Raedt en Elizabeth Antonia Brass. Ook die bewonen het huis niet lang, want kort na het overlijden van vader Raedt verhuizen zij in 1795 naar het ouderlijk buurhuis. Zij houden ook Markt 9 in eigendom en daar komt (in elk geval in 1813) het gezin van Philip Johan Viëtor en Henrica Arnolda Nies te wonen. Zoon Arnoldus Viëtor trouwt in 1818 met zijn buurmeisje Ida Isabella Raedt, die inmiddels ‘van Oldenbarnevelt’ aan haar achternaam heeft toegevoegd. Net als haar broer Barthold, die er nog een schepje bovenop doet en zich Barthold Albert Gerard Arendsen Raedt van Oldenbarnevelt noemt. Wij noemen hem omdat het pand Markt 9 in 1829 als ‘winkelhuis Arendsen Raedt’ wordt genoemd; hijzelf woont er niet. Nog steeds is het pand eigendom van het echtpaar en later de weduwe Raedt-Brass
Markt 9 omstreeks 1905
Wanneer die laatste is overleden verkopen de erfgenamen Markt 9 in 1836 aan Jacob Levie Roos, slager te Lochem. Vervolgens hebben drie generaties Roos, over een totale periode van ruim honderd jaar, er het vak van slager uitgeoefend. Na Jacob Levie Roos waren dat Izak Levie Roos en Samuel Roos. Deze laatste is met zijn drie kinderen – zijn vrouw Rachel Rozendaal was in 1941 al overleden – op 28 mei 1943 omgebracht in Sobibor.
Het zal Izak Roos geweest zijn die in 1905 een prachtige nieuwe winkelpui heeft laten aanbrengen in Jugendstil.
Na de oorlog heeft Hendrikus Hermanus Even er enige tijd zijn slagerij, maar in 1952 koopt Hermanus Rijswijk het pand uit de nalatenschap van Samuel Roos en begint er zijn slagerij. Aan de etalage verandert vrijwel niets.
Wanneer in 1980 het pand wordt verkocht aan Bennie en Joke Sieverink vergroten zij het winkelgedeelte tot de volle breedte van het pand. Sinds 2020 is ‘slagerij Sieverink’ in handen van Erik en Sari Nijenhuis.
Aan de Monumentengids Lochem uit 2012 ontlenen wij nog:
Boven de in Jugendstil uitgevoerde winkelpui geven de muurankers de werkelijke leeftijd van dit oude pand aan: 1639. Op de tekening, die Jan de Beijer in 1743 van de Lochemse Markt maakte, is nog net een klein hoekje van de voorgevel van dit pand te zien, een stukje van een stenen trapgevel met muuranker en stenen kruiskozijn met luiken. Het was een voornaam stenen huis tussen de eenvoudige houten vakwerkhuizen elders aan de Markt. De voorgevel was vergelijkbaar met die van Bierstraat 2 uit 1638. De trapgevel is al in het begin van de negentiende eeuw verdwenen. Nog later is het voorhuis hoger opgetrokken en van een lijstgevel voorzien. Rond 1905 is de huidige winkelpui aangebracht. Bij al deze verbouwingen bleven delen van het zeventiende-eeuwse huis intact, zoals de kapconstructie op het achterhuis en delen van het muurwerk.Het for maat van de bakstenen en enkele andere details van de aan het steegje gelegen zijgevel wijzen zelfs op een datering ouder dan 1639, mogelijk de late zestiende eeuw. Delen van het huis hebben dus waarschijnlijk de stadsbrand van 1615 overleefd. Dat betekent dat Markt 9 één van de oudste nog bestaande burgerhuizen in de stad is. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat het huis tot de reformatie door de katholieke geestelijken van Lochem werd bewoond en als “De Wheeme” bekend stond. Vanaf ongeveer 1600, toen de katholieken al lang afstand van dit bezit hadden gedaan, werd het huis door verschillende protestantse predikanten bewoond. Al ruim een eeuw is in het pand een slagerij gevestigd.
