Willem Roos (1892-1973)

In de fotocollectie van het Historisch Genootschap bevindt zich een aantal afbeeldingen van Willem Roos.

We zien hem daarop als stoelenmatter en als scharensliep, dezelfde beroepen die hij, naast mandenmaker en koopman, had volgens registraties in Zutphen. Zo te zien aan die afbeeldingen oefende hij die beroepen in de zelfde periode van zijn leven uit; waarschijnlijk ging hij ‘s zomers op pad met zijn slijpsteen en was het ‘s winters tijd voor matten en manden.

Het verhaal over Willem Roos begint in 1892 als Johannes van der Woudt, in 1855 geboren in Lochem, op het gemeentehuis van Gorssel aangeeft dat op 1 januari van dat jaar ‘in zijn woonwagen in Epse’ de ongehuwde Elisabeth Roos is bevallen van een zoon Willem. Zes jaar eerder had hij op het gemeentehuis van Warnsveld gemeld dat in zijn woonwagen in Warken diezelfde Elisabeth Roos bevallen was van een zoon Johannes. Hoewel we mogen aannemen dat Johannes van der Woudt de vader van beide zoons was zijn ze toch verder als Johannes en Willem Roos door het leven gegaan.

Johannes van der Woudt kwam uit een familie van scharenslijpers. Vrijwel zeker is hij samen met Elisabeth Roos te zien op een foto uit 1928 met als bijschrift: “Scharenslijper Hannes van der Woudt met zijn vrouw in Borculo op de Folkloredag De Graafschap Lichtenhorst. of zijn zoon, Willem Roos met zijn vrouw Maria Nessen.” De slijpsteen op deze foto is bevestigd op een handkar met kenmerkend vliegwiel, aangedreven door met de voet een pedaal op en neer te bewegen. Zoon Willem zien we steeds met een fiets of bakfiets, waarbij hij de slijpsteen aandrijft met de ronddraaiende fietspedalen. Dit zal dus waarschijnlijk de oudere installatie van zijn vader zijn.

Hoewel van Willem en Elisabeth alleen registraties te vinden zijn uit Zutphen is in bijschriften van enkele van de foto’s te lezen dat ze zouden zijn genomen op de Markt en aan het Groenewegje in Lochem en dat Willems vrouw Maria Netten langs de deur ging met galanterieën. We kunnen ons daarbij voorstellen dat het echtpaar enkele keren per week vanuit Zutphen naar Lochem fietste om dat als hun handelswijk te bewerken. Of ze zouden behalve hun Zutphense huis ook een woonwagen kunnen hebben die ze in de buurt van Lochem hadden geparkeerd. Meer informatie dan in die bijschriften hebben we er niet over.

Uit de Zutphense registraties kunnen we intussen wel het een en ander opmaken. In de eerste plaats dat de vader van Johannes van der Woudt eveneens Johannes heette en scharensliep was. De van der Woudts hadden een zwervend bestaan. Van Lochem naar Zutphen, naar Aalten, naar Enschede…. Waarschijnlijk per woonwagen. Toen zoon Johannes in 1855 werd geboren hadden ze kennelijk (even?) domicilie in Lochem.

Onze hoofdpersoon Willem Roos duikt in het Zutphense bevolkingsregister op als hij in 1910 samen met de familie Haverhoek in de Groenesteeg komt wonen. Johannes Haverhoek is zijn voogd, want zijn natuurlijke vader heeft hem nooit erkend. Na een korte uitstap naar Vorden strijken ze in 1911 weer met z’n allen neer in Zutphen aan de Polsbroek. Interessant is het jaar 1915. We vinden dan Willem alleenwonend in het Hoogestraatje in Zutphen, vanwaar hij tussen juni en december wordt opgenomen in het ‘Krankz. Gest. In Warnsveld’ oftewel Groot Graffel. Tot 1920 woont hij vervolgens in de Groenesteeg op een ander huisnummer dan daarvoor en wordt dan opnieuw opgenomen, ditmaal in een ‘R.C. Gesticht in Eindhoven’; lees Woensel. Hij wordt daar een jaar later als ‘niet hersteld’ ontslagen. Willem heeft in deze periode als beroep mandenmaker, net als zijn broer Johannes.

In 1932 trouwt Willem Roos in Zutphen met Maria Netten, geboren in Opwijk (België). Zij heeft al vier kinderen uit een eerder huwelijk en voordat ze trouwden had Willem bij Maria al drie kinderen verwekt; erna krijgen ze er nog eens vier. In de huwelijksakte geldt Willem als koopman. Hoe Willem, die niet kon lezen of schrijven, en zijn vrouw Maria een gezin met tien kinderen konden onderhouden is bijna niet voor te stellen. Maar de foto’s die er van Willem zijn getuigen al wel van bittere armoe. Helaas is er vanwege privacy weinig openbare informatie te vinden over de periode vanaf 1935 tot nu. Zo kunnen we niet nagaan wat er van alle kinderen is geworden. Wel is op de website van begraafplaats Voorsterallee in Zutphen te vinden dat Willem en Maria daar zijn begraven. Willem overleed op 6 januari 1973 en Maria op 4 april 1986.